વધતા ખર્ચ અને આબોહવા સંકટ વચ્ચે 2025નું બજેટ ખેતી માટે કેવું રહેશે? જાણો

ખેડૂતો તેમની આવક વધારવા માટે લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ (MSP)ની કાયદાકીય ગેરંટી માંગી રહ્યા છે. આ સિવાય ખેડૂતોએ પીએમ-કિસાન યોજના હેઠળ સહાયની રકમ બમણી કરવા, લાંબા ગાળાની લોન સસ્તી કરવા અને કૃષિ ઇનપુટ્સ પર જીએસટી હટાવવાની માંગ કરી છે. નાણા મંત્રાલય અને કૃષિ મંત્રાલયે બજેટ પહેલા ખેડૂતો અને રાજ્યોના કૃષિ પ્રધાનો સાથે ખેડૂતોની સમસ્યાઓ અને તેના ઉકેલો પર વિચારણા કરવા માટે ચર્ચા કરી છે.

બજેટ 2025માં MSPની કાનૂની ગેરંટી મળવાની શક્યતા ઓછી છે, કારણ કે તેનાથી સરકારી તિજોરી પર ભારે બોજ પડશે અને ફુગાવો વધી શકે છે. જો કે, સરકાર ખેડૂતોની આવક વધારવા અને કૃષિને વધુ આબોહવા સ્થિતિસ્થાપક બનાવવાના પગલાંની જાહેરાત કરી શકે છે.

એક મોટી સમસ્યા એ છે કે ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદન માટે મળતા ભાવ અને ગ્રાહકો ચૂકવે છે તે ભાવ વચ્ચે ઘણો તફાવત છે. ઉદાહરણ તરીકે, ફળો અને શાકભાજીના કિસ્સામાં, ખેડૂતોને ગ્રાહક કિંમતના માત્ર એક તૃતીયાંશ ભાવ મળે છે. જ્યારે દૂધના કિસ્સામાં આ હિસ્સો 75-80% સુધી છે, જે સહકારી ચળવળ અને ખાનગી ડેરી કંપનીઓને કારણે શક્ય બન્યું છે. કૃષિ નિષ્ણાત અશોક ગુલાટીએ સૂચન કર્યું છે કે "નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ બોર્ડ"ની તર્જ પર ફળો અને શાકભાજી માટે અલગ બોર્ડ બનાવવામાં આવે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે ખેડૂતોને સારા ભાવ આપવા માટે 5-6 વધુ સહકારી સંસ્થાઓની જરૂર છે.

બજેટ 2025માં આબોહવા પરિવર્તનની અસરને ઘટાડવાનાં પગલાં પણ સામેલ હોઈ શકે છે. જેમ જેમ તાપમાન વધી રહ્યું છે અને ચોમાસું અસ્થિર બની રહ્યું છે, ત્યારે કૃષિમાં સંશોધન અને વિકાસ (R&D) ને પ્રોત્સાહન આપવું જરૂરી બન્યું છે. હાલમાં તે કૃષિ જીડીપીના 0.5% કરતા ઓછો છે, જે વધારીને 1% કરવો જોઈએ.

બજેટ 2024માં, સરકારે કૃષિ સંશોધનની વ્યાપક સમીક્ષા અને આબોહવા-સહિષ્ણુ જાતોના વિકાસ પર ભાર મૂકવાની વાત કરી હતી. બજેટ 2025માં આ વચનો પૂરા કરવા માટે R&D માટે નાણાકીય ફાળવણીમાં વધારો થવાની અપેક્ષા છે.

બજેટ 2025 "ડિજિટલ ઈન્ડિયા" હેઠળ ખેડૂતો માટે ડિજિટલ સેવાઓ પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. “Agristack” પ્રોજેક્ટ હેઠળ અત્યાર સુધીમાં 1 કરોડથી વધુ ID બનાવવામાં આવ્યા છે. કૃષિ માર્કેટિંગ માટે એક સમાન સમગ્ર ભારત માળખું બનાવવા પર પણ ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે, જેનાથી કૃષિ ઉત્પાદનોનો અવિરત વેપાર સુનિશ્ચિત થાય છે.

જો કે, આંદોલનકારી ખેડૂતો તેને સરકારની અગાઉની વિવાદાસ્પદ કૃષિ નીતિઓને ફરીથી લાગુ કરવાનો પ્રયાસ માને છે. એમએસપીની કાનૂની ગેરંટી માટેની તેમની માંગ આ બજેટ પરના તેમના વલણને ઘણી હદ સુધી પ્રભાવિત કરશે.

બજેટ 2025માં ખેડૂતોને રાહત અને કૃષિ ક્ષેત્રમાં વ્યાપક સુધારાની અપેક્ષા છે. ખેડૂતોની આવક વધારવા અને તેમની માંગણીઓને સમજદારીપૂર્વક ઉકેલવા માટે સરકાર પર દબાણ હશે. આ બજેટ ખેડૂતોની અપેક્ષાઓ પર ખરું ઉતરશે કે કેમ તે જોવું રસપ્રદ રહેશે.