બાસમતી ચોખાના GI ટેગ પર પાકિસ્તાનનું 'ષડયંત્ર' ખુલ્લું, વિરોધ છતાં ભારતનો દાવો મજબૂત

ભારત-પાકિસ્તાન બાસમતી ચોખા વિવાદ: પાકિસ્તાને ચોખાની દુનિયાના રાજા ભારતીય બાસમતી અંગે એક મોટી ગેરસમજ ફેલાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. પરંતુ હવે તેના જુઠ્ઠાણાનો પર્દાફાશ થયો છે. પાકિસ્તાની મીડિયા કહી રહ્યું છે કે ભારતના દાવાઓને નકારી કાઢતા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યુઝીલેન્ડે પાકિસ્તાની બાસમતીને GI ટેગ (GI - ભૌગોલિક સંકેત) આપ્યો છે. જ્યારે આ સાચું નથી. સત્ય એ છે કે પાકિસ્તાનના વેપાર વિકાસ સત્તામંડળ (TDAP) એ ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યુઝીલેન્ડમાં તેના બાસમતી માટે GI ટેગ માટે અરજી કરી છે. તેની અરજી હજુ પણ આ બંને દેશોના બૌદ્ધિક સંપદા કાર્યાલયોમાં તપાસના તબક્કે પેન્ડિંગ છે. બીજી બાજુ, ભારતની સ્થિતિ પાકિસ્તાન કરતા ઘણી મજબૂત છે. 

ભારત પહેલાથી જ ઓસ્ટ્રેલિયા અને ન્યુઝીલેન્ડમાં બાસમતી ચોખાની નિકાસ કરે છે. અમે બંને દેશોમાં GI ટેગ માટે અરજી કરી છે, જ્યાં કોર્ટમાં લડાઈ ચાલી રહી છે. ભારતની કૃષિ અને પ્રક્રિયાકૃત ખાદ્ય નિકાસ વિકાસ સત્તામંડળ (APEDA) પાસે ન્યુઝીલેન્ડમાં બાસમતીના વેચાણ માટે લોગો ચિહ્ન પહેલાથી જ નોંધાયેલ છે. ત્યાંના ટ્રેડમાર્કમાં અમારો બાસમતી લોગો 28 ઓગસ્ટ 2028 સુધી માન્ય છે. જ્યારે પાકિસ્તાન પાસે આવી કોઈ નોંધણી પણ નથી. ભારતીય બાસમતીના GI ટેગનો કેસ આ મહિને ન્યુઝીલેન્ડની કોર્ટમાં સુનાવણી થવાનો છે. 

ઓસ્ટ્રેલિયન કોર્ટમાં કેસ 

જ્યાં સુધી ઓસ્ટ્રેલિયાનો સવાલ છે, ત્યાં પણ આપણા બાસમતી માટે GI ટેગ માટેની અરજી લાંબા સમયથી પેન્ડિંગ છે. આ કેસની સુનાવણી એપ્રિલ 2025 માં ઓસ્ટ્રેલિયાની ફેડરલ કોર્ટમાં થવાની છે. બીજી તરફ, પાકિસ્તાનની ટ્રેડ ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી અને ઓસ્ટ્રેલિયાની રાઇસ ગ્રોવર્સ લિમિટેડ ઓસ્ટ્રેલિયાના બૌદ્ધિક સંપદા કાર્યાલયમાં ભારતીય અરજીનો વિરોધ કરી રહી છે. પરંતુ ભારત તેના બાસમતી માટે GI ટેગની જોરદાર હિમાયત કરી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં પાકિસ્તાનનો દાવો પાયાવિહોણો છે. હકીકતમાં, ભારત જ્યાં પણ GI ટેગ માટે અરજી કરી રહ્યું છે, ત્યાં પાકિસ્તાન તે દેશોમાં આપણી વિરુદ્ધ ઊભું છે. જોકે, પાકિસ્તાનના વિરોધ છતાં, ભારત સમગ્ર વિશ્વમાં બાસમતીનો રાજા છે. 

પાકિસ્તાન મુશ્કેલી ઊભી કરી રહ્યું છે  

યુરોપિયન યુનિયન (EU) માં પણ, બાસમતી માટે GI ટેગ મેળવવામાં ભારત સામે પાકિસ્તાન સૌથી મોટો અવરોધ છે. જ્યારે કડવું સત્ય એ છે કે પાકિસ્તાને પુસા બાસમતી-૧૧૨૧ અને ૧૫૦૯ સહિતની ઘણી જાતો ચોરી લીધી છે અને તેના દેશમાં તેની ખેતી કરી છે. એટલે કે, પરિસ્થિતિ એવી છે કે ચોર પોલીસ અધિકારીને ઠપકો આપે છે. પાકિસ્તાનના વિરોધને કારણે, ભારતના બાસમતી ચોખાનો GI ટેગ હજુ પણ યુરોપિયન યુનિયનમાં અટવાયેલો છે. 

ભારતે જુલાઈ 2018 માં GI ટેગ માટે યુરોપિયન યુનિયનને અરજી કરી હતી. EU એ પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો કે ભારત અને પાકિસ્તાન બંનેએ સંયુક્ત રીતે બાસમતી ચોખા માટે GI ટેગ મેળવવો જોઈએ. પરંતુ ભારત સરકારે આ પ્રસ્તાવને નકારી કાઢ્યો. ભારત વિશ્વમાં બાસમતી ચોખાનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક દેશ છે. આપણે વાર્ષિક આશરે 48 હજાર કરોડ રૂપિયાના બાસમતી ચોખાની નિકાસ કરીએ છીએ.

GI ટેગનો શું ફાયદો છે? 

કેટલાક બજાર નિષ્ણાતો માને છે કે EU માં GI ટેગ મળ્યા પછી, તે 4 લાખ મેટ્રિક ટનથી વધુ બાસમતી ચોખાની નિકાસ વધારવામાં મદદ કરી શકે છે. વાસ્તવમાં, આ ટેગ પણ એક પ્રકારનું ગુણવત્તા માપદંડ છે અને તે મેળવ્યા પછી, ઉત્પાદનોને દેશ અને વિદેશમાં સરળતાથી મોટું બજાર મળે છે. GI ટેગ મેળવવાથી ઉત્પાદનનું મૂલ્ય અને તેની સાથે સંકળાયેલા લોકોનું મહત્વ વધે છે. નકલી ઉત્પાદનોને રોકવામાં મદદ કરે છે. એટલા માટે હવે ભારત વિવિધ દેશોમાં બાસમતી માટે GI ટેગ મેળવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે જેથી આપણી નિકાસ વધે અને ખેડૂતોને તેનો લાભ મળી શકે.   

પાકિસ્તાનને શું તકલીફ છે? 

વિશ્વમાં ફક્ત બે દેશો બાસમતી ચોખાનું ઉત્પાદન કરે છે, જેમાં ભારત પ્રથમ સ્થાને છે અને પાકિસ્તાન બીજા સ્થાને છે. જૂની દુશ્મનાવટને કારણે, પાકિસ્તાન કૃષિ વ્યવસાયમાં પણ સમસ્યાઓ ઉભી કરતું રહે છે. જોકે, પાકિસ્તાનના તમામ પ્રયાસો છતાં, ભારતીય બાસમતી સૌથી વધુ વિશ્વસનીયતા ધરાવે છે. ઘણા મુસ્લિમ દેશોમાં પણ ભારતીય બાસમતી સૌથી વધુ પસંદ કરવામાં આવે છે. 

ભારતીય બાસમતીના સૌથી મોટા આયાતકારો સાઉદી અરેબિયા અને ઇરાક છે. વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪માં, ભારતે સાઉદી અરેબિયાને ૧૦,૯૮,૦૩૯ મેટ્રિક ટન બાસમતી વેચીને ૧૦૩૯૧.૧ કરોડ રૂપિયાની કમાણી કરી હતી. આ વર્ષે, અમે ઇરાકને ૮,૨૪,૭૭૯ મેટ્રિક ટન ચોખા વેચીને ૭૩૪૯.૫ કરોડ રૂપિયાની કમાણી કરી છે. આ બાબત પાકિસ્તાનને ખૂબ નુકસાન પહોંચાડે છે.