ઘઉંનો નવો પાક આવતાની સાથે જ સરકાર ભાવ ઘટાડવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, ખેડૂતોને ભારે નુકસાન થશે

એક તરફ, કૃષિ મંત્રાલય ખેડૂતોને તેમના પાકના વાજબી ભાવ આપવાની હિમાયત કરી રહ્યું છે, તો બીજી તરફ, ખાદ્ય પુરવઠા મંત્રાલયે ખેડૂતોને ઝટકો આપ્યો છે. અમે ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમ (OMSS) વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ, જેના દ્વારા ઘઉંના ભાવ ઘટાડવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. આ દ્વારા સરકાર બજારમાં સસ્તા દરે ઘઉં વેચશે. જેના કારણે ઘઉંના હાલના ઊંચા ભાવ ઘટશે. જો આવું થશે તો ખેડૂતોને નુકસાન થશે. ખાદ્ય પુરવઠા મંત્રાલય દિલ્હીના કૃષિ ભવનમાં સ્થિત છે અને કૃષિ મંત્રાલય પણ એવું જ છે. એક ખેડૂતો માટે હિમાયત કરે છે અને બીજું ગ્રાહકો માટે. ગ્રાહકોના હિત માટે ખેડૂતોને આર્થિક નુકસાન થાય તેવું કામ થઈ રહ્યું છે. તે પણ જ્યારે દેશના ઘણા ભાગોમાં બજારોમાં નવા ઘઉં આવવા લાગ્યા છે. જ્યારે ખેડૂતો માટે થોડા પૈસા કમાવવાનો સમય આવી ગયો છે, ત્યારે તેની કિંમત ઘટાડવાના પ્રયાસો કરવામાં આવી રહ્યા છે. 

ખેડૂતોની આવક વધારવાની વાત કરતા કૃષિ મંત્રાલયને વારંવાર આ પ્રશ્ન પૂછવામાં આવશે કે જ્યારે ઘઉંના ખેડૂતોને વધુ ભાવ મેળવવાનો વારો આવે છે, તો સરકારી તંત્ર ભાવ ઘટાડવામાં કેમ વ્યસ્ત છે? વાસ્તવમાં, સરકાર માત્ર ગ્રાહકોની જ ચિંતા કરતી નથી, પરંતુ તેના બફર સ્ટોક માટે ઘઉં ખરીદવાની પણ ચિંતા કરે છે. મોટાભાગના રાજ્યોમાં ૧ એપ્રિલથી ઘઉંની સરકારી ખરીદી શરૂ થશે. તે પહેલાં, સરકાર કોઈપણ રીતે ઘઉંના ભાવને MSP સ્તર પર લાવવા માંગે છે. કારણ કે જો આવું નહીં થાય તો બફર સ્ટોક માટે MSP પર ઘઉં કોણ વેચશે? ઘઉંનો નવો MSP પ્રતિ ક્વિન્ટલ 2425 રૂપિયા છે જ્યારે બજારમાં ભાવ પ્રતિ ક્વિન્ટલ 3000 રૂપિયા સુધી છે. 

રાષ્ટ્રીય સ્તરના ઘઉંના વાવેતર અને ઉત્પાદન અંદાજો 

આ વખતે રવિ સિઝનમાં ખેડૂતોએ ઘઉંનું બમ્પર વાવણી કરી છે. કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, 20 જાન્યુઆરી સુધી, આ વર્ષે લગભગ 320 લાખ હેક્ટરમાં ઘઉંનું વાવેતર થયું હતું, જે ગયા વર્ષના સમાન સમયગાળા દરમિયાન 315.63 લાખ હેક્ટર કરતા 5 લાખ હેક્ટર વધુ છે. અનુકૂળ હવામાન અને જમીનમાં પૂરતા ભેજને કારણે, પાક પણ સારો દેખાઈ રહ્યો છે અને આ વખતે ઉત્પાદનમાં પણ વધારો થવાનો અંદાજ છે. 

કેન્દ્રએ ચાલુ વર્ષ માટે ઘઉંના ઉત્પાદનનો લક્ષ્યાંક ૧૧૫૦ લાખ મેટ્રિક ટન રાખ્યો છે. આ જુલાઈ-જૂન 2023-24 પાક વર્ષ દરમિયાન રેકોર્ડ 1132 લાખ મેટ્રિક ટન કરતાં વધુ છે. જ્યારે, કૃષિ મંત્રાલય આવતા મહિને ચોક્કસ ઉત્પાદન અંદાજ જાહેર કરી શકે છે. કેન્દ્રીય ગ્રાહક બાબતો, ખાદ્ય અને જાહેર વિતરણ મંત્રી પ્રહલાદ જોશીએ પાંચ રાજ્યો ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, બિહાર, ગુજરાત અને રાજસ્થાનના ખાદ્ય મંત્રીઓ સાથે આ રાજ્યોમાં ઘઉંની ખરીદી વધારવા અંગે ચર્ચા કરી છે. 

ઘઉંનો ભાવ MSP કરતા 600 રૂપિયા વધુ ચાલી રહ્યો છે. 

યુપી સહિત ઘણા રાજ્યોમાં 1 માર્ચથી બફર સ્ટોક માટે 2025-26 માર્કેટિંગ સીઝન માટે ઘઉંની ખરીદી શરૂ થઈ રહી છે. જ્યારે, કોઈપણ સંજોગોમાં, 1 એપ્રિલથી દેશભરમાં ઘઉંની સરકારી ખરીદી શરૂ થશે. જો આપણે માર્ચથી ખરીદીની શરૂઆત પર નજર કરીએ તો, હવે ફક્ત થોડા અઠવાડિયા બાકી છે અને હાલમાં બજારમાં ઘઉંનો ભાવ MSP ભાવ કરતા 500-600 રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ વધારે છે. ખેડૂતો પાસેથી ઘઉં ખરીદવા માટે MSP 150 રૂપિયા વધારીને 2425 રૂપિયા કરવામાં આવ્યો છે. જોકે, ૧૦ ફેબ્રુઆરીએ બજારમાં ઘઉંનો જથ્થાબંધ ભાવ ૨૯૬૭ રૂપિયા પ્રતિ ક્વિન્ટલ નોંધાયો હતો. આ મુજબ, બજારમાં ઘઉંનો વર્તમાન ભાવ MSP કરતા પ્રતિ ક્વિન્ટલ 540 રૂપિયા વધારે છે. 

ખરીદી પહેલા બજારમાં ૧૨ લાખ ટન ઘઉં છોડવામાં આવી રહ્યા છે 

ઘઉંનો બજાર ભાવ સરકારી ખરીદ કિંમત એટલે કે MSP કરતા વધારે હોવાથી ખેડૂતોને આશા બંધાઈ છે કે આ વખતે તેમને ઘઉંનો સારો ભાવ મળશે. પણ તેની આશાઓ ઠગારી નીવડી હોય તેવું લાગે છે. કારણ કે કેન્દ્રએ OMSS હેઠળ વેપારીઓ અને મિલરો માટે FCI ની ઘઉં વેચાણ મર્યાદા 1.4 લાખ ટનથી વધારીને 4.5 લાખ ટન કરી છે. ઉદ્યોગ નિષ્ણાતો માને છે કે કેન્દ્રએ ડિસેમ્બરમાં FCI દ્વારા 25 લાખ ટન ઘઉં બજારમાં લાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો, જેમાંથી લગભગ 13 લાખ મેટ્રિક ટન ઘઉં બજારમાં છોડવામાં આવ્યો છે અને હવે આગામી 2 અઠવાડિયામાં 12 લાખ મેટ્રિક ટન ઘઉં બજારમાં લાવવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે.

..તો ખેડૂતો ઘઉંના ઊંચા ભાવ મેળવી શકશે નહીં 

જ્યારે FCI દ્વારા બજારમાં 12 લાખ ટન ઘઉંનો પુરવઠો પૂરો પાડવામાં આવશે, ત્યારે સરકારી ખરીદી પહેલા ઘઉંના ભાવ ઘટશે. નિષ્ણાતોનો અંદાજ છે કે FCI દ્વારા પુરવઠો વધવાને કારણે, ઘઉંના બજાર ભાવ 1 માર્ચ પહેલા MSP થી નીચે આવી જશે. જો આવું થશે, તો ખેડૂતોને ઘઉંનો ઊંચો ભાવ નહીં મળે અને ખેડૂતોને તેમના ઉત્પાદનનો મહત્તમ ભાવ મળે તે માટે કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયના પ્રયાસોને નુકસાન થશે. નિષ્ણાતો કહે છે કે સરકારે ખેડૂતોને વધારાના ઘઉંના ભાવ આપવાની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ, તે બોનસના રૂપમાં આપીને પણ તેમને મદદ કરી શકે છે. પરંતુ, જો આપણે ખાદ્ય મંત્રાલયના તાજેતરના નિર્ણયો અને પ્રયાસો પર નજર કરીએ તો, ભાવ ઘટાડવા પર ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે, જે ખેડૂતોને વધુ ભાવ મેળવવાના હેતુ પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. 

આ પણ વાંચો